Γιατί στις ανεπτυγμένες καταναλωτικές κοινωνίες οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να παντρεύονται και να χωρίζουν, σχεδόν χωρίς κανένα κοινωνικό περιορισμό.
Ο κοινωνικός έλεγχος στην προσωπική ζωή των ανθρώπων, ειδικά στα αστικά κέντρα και είναι σχεδόν ανύπαρκτος, σε σχέση με το τι ίσχυε π.χ στις αρχές του 20ου αιώνα.
Στις παραδοσιακές κοινωνίες, οι γάμοι κανονίζονταν από τις οικογένειες, με κριτήρια οικογενειακά και κοινωνικά. Σκοπός ήταν η γέννηση υγιών απογόνων, για την συνέχεια του ονόματος και της πατρικής περιουσίας. Συγχρόνως, οι κανόνες, που ρύθμιζαν το <ζευγάρωμα>, συνέβαλαν στη συνοχή και την επιβίωση και της ευρύτερης κοινωνικής ομάδας σε συγκεκριμένες συνθήκες. Η δημιουργία οικογένειας και η γέννηση παιδιών περιβαλλόταν, επιπλέον, με το κύρος της θεϊκής εντολής- ήταν ο προορισμός του ανθρώπου. Υπήρχε αυστηρός κοινωνικός έλεγχος και, φυσικά, κυρώσεις σε περιπτώσεις αμφισβήτησης και παραβίασης των κανόνων (π.χ απιστία).
Η ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων του ζευγαριού, το αν τα άτομα ταίριαζαν, αν αγαπιόντουσαν, αν ήταν ευχαριστημένα στην κοινή τους ζωή, δεν ήταν θέμα που είχε ιδιαίτερη σημασία ή προτεραιότητα. Και, φυσικά, θέμα διαζυγίου δεν ετίθετο.
Όσο πιο μικρή και κλειστή ήταν μια κοινωνία, τόσο πιο μεγάλος ήταν ο κοινωνικός και οικογενειακός έλεγχος στη ζωή των ατόμων. Η διάλυση μιας οικογένειας- στο πλαίσιο μιας παραδοσιακής κοινωνίας- δεν κλόνιζε μόνο τις ισορροπίες (συναισθηματικές, οικονομικές) των μελών της και του άμεσου οικογενειακού περιβάλλοντός τους, αλλά έθετε σε αμφισβήτηση στοιχεία βασικά για την συνοχή και επιβίωση του ευρύτερου κοινωνικού συστήματος. Γι’αυτό, η ατομική ευτυχία θυσιαζόταν για το καλό του συνόλου.
Σήμερα, που οι άνθρωποι έχουν συγκεντρωθεί σε μεγάλα αστικά κέντρα, οι οικογενειακοί και κοινωνικοί δεσμοί και αλληλοξαρτήσεις έχουν χαλαρώσει, το ποιος είναι ο σκοπός και οι προτεραιότητες της ζωής του ανθρώπου, οι αξίες και οι κανόνες, που ρυθμίζουν την κοινωνική συνοχή και τις σχέσεις των ανθρώπων, έχουν αμφισβητηθεί και αναιρεθεί από την καθημερινότητα της αστικής ζωής. Αυτή η χαλάρωση του κοινωνικού και οικογενειακού ελέγχου στη ζωή των ατόμων, δίνει μεγάλες ελευθερίες επιλογής, αλλά ταυτόχρονα αφήνει όλη την ευθύνη στα άτομα για τη διαμόρφωση των κριτηρίων και αξιών, για το πώς θα συνυπάρχουν ικανοποιητικά και λειτουργικά σε στενές διαπροσωπικές σχέσεις, ως ζευγάρια και οικογένειες. Πράγμα εξαιρετικά δύσκολο, με αποτέλεσμα τα άτομα χωρίς να το συνειδητοποιούν, να καταλήγουν, είτε να αναπαράγουν ανεπεξέργαστα τα παλιά πρότυπα συμπεριφοράς και κατανομής ρόλων των δύο φύλων, είτε να χειραγωγούνται από τα δήθεν προχωρημένα πρότυπα, που προωθεί το καταναλωτικό life style.
Η καταναλωτική κοινωνία υπερτονίζει τη σημασία της υλικής ευζωίας, της άμεσης ικανοποίησης των επιθυμιών και των αναγκών του ατόμου και κυρίως της διαρκούς ευφορίας και χαράς. Η προσωπική εξέλιξη και αυτοπραγμάτωση είναι προτεραιότητα και συχνά αυτοσκοπός.
Στις ερωτικές επιλογές υπάρχει σχεδόν απόλυτη ελευθερία. Οι άνθρωποι παντρεύονται (αν παντρευτούν) σε όλο και μεγαλύτερες ηλικίες και η δημιουργία οικογένειας και η γέννηση παιδιών δε θεωρείται ο σκοπός της ζωή.
Στην κοινωνία της κατανάλωσης το άτομο, υποτίθεται ότι μπορεί να επιβιώσει και να <ευτυχίσει> και μόνο του- αρκεί να έχει αρκετά χρήματα, για να μπορεί να καλύψει τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες του. Ακόμα και οι σχέσεις κρίνονται με καταναλωτικά κριτήρια.
Όλο και περισσότερο επικρατεί η τάση να είμαστε με τους άλλους ανθρώπους <για να περνάμε καλά>, μόνο για τις ευχάριστες και εύκολες στιγμές. Δεν θεωρείται in να δείχνουμε ότι χρειαζόμαστε τους άλλους, ούτε να στηριζόμαστε στον άλλο και πολύ περισσότερο, να στηρίζουμε κάποιον άλλο.
Ο άλλος άνθρωπος, όλο και πιο συχνά, αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη και φόβο και οι σχέσεις των δύο φύλων προβάλλονται ως πεδίο μάχης, όπου πρέπει να υπάρξει νικητής και ηττημένος.
Όλο και πιο συχνά συναντάμε ζευγάρια, που από την αρχή της σχέσης τους, είναι σε διαρκή ετοιμότητα για τον επικείμενο χωρισμό (κρατούν κρυφούς ατομικούς λογαριασμούς, κάνουν αγορές περιουσιακών στοιχείων στο όνομά τους, κ.λπ), και φυσικά οδηγούνται αργά ή γρήγορα εκεί.
Επίσης συναντάμε και ζευγάρια, που συνδέονται με τρόπους ασφυκτικούς, όπου ο ένας φαίνεται να είναι απόλυτα εξαρτημένος- υλικά ή και ψυχολογικά από τον άλλο, ώσπου κάποιος δεν αντέχει άλλο.
Λίγοι είναι αυτοί που πιστεύουν ότι είναι εφικτό να καλλιεργήσουν συνθήκες λειτουργικής και ισότιμης συνύπαρξης, να βρουν κώδικες καλύτερης επικοινωνίας και συνεννόησης και τρόπους διαχείρισης των θεμάτων της συμβίωσης και της οικογένειας.
Ακόμα λιγότεροι είναι αυτοί, που πιστεύουν ότι μέσα σε μια σχέση γάμου και οικογένειας μπορεί να περνάνε και καλά – εκτός από το να λύνουν προβλήματα επιβίωσης.
Ηχαρά, η προσωπική ολοκλήρωση και η διαρκής ανάπτυξη και συν-εξέλιξη όλων των μελών μιας οικογένειας, μοιάζει να είναι ουτοπία για την πλειονότητα των σύγχρονων ζευγαριών, πάντα κάποιος πρέπει να στηρίξει περισσότερο τη σχέση και να θυσιαστεί <για το καλό του συνόλου>.
Το διαζύγιο φαίνεται- και μερικές φορές είναι- η μόνη διέξοδος από καταστάσεις πόνου, ασυνεννοησίας, έλλειψης χαράς και απουσίας συντροφικότητας. Συνήθως θεωρείται ως η απελευθέρωση από τον <προβληματικό>, <ελλειμματικό> και <ακατάλληλο> σύντροφο που ξεγελαστήκαμε και βάλαμε στη ζωή μας. Αν κάποιος υιοθετήσει την βολική οπτική της καμήλας – που θεωρεί ότι μόνο οι άλλες καμήλες έχουν καμπούρα- απλά θα προχωρά στη ζωή ψάχνοντας την σωστή καμήλα.
Αν θέλουμε να έχουμε στο πέρασμά μας από τη ζωή σχέσεις συντροφικές, πλούσιες συναισθηματικά, με νόημα και πραγματική χαρά πρέπει να διευρύνουμε την οπτική μας και πρωτίστως να αναλάβουμε την ευθύνη για την ζωή μας.
Επομένως δύο σύντροφοι που επιθυμούν και ονειρεύονται μια πραγματικά συντροφική σχέση μέσα από τη οποία να συν-εξελίσσονται πρέπει να επιδιώκουν συνειδητά και συστηματικά:
1. Να καλλιεργούν την εμπιστοσύνη και την ουσιαστική συναισθηματική σύνδεση με τον σύντροφό τους, χωρίς να τον διορίζουν υπεύθυνο για την ευτυχία και την δυστυχία τους. Να διατηρούν δηλαδή <εσωτερική ανεξαρτησία> και αίσθηση ευθύνης του εαυτού τους και της πορείας της ζωής τους.
2. Να εκφράζουν με ειλικρίνεια αλλά και σεβασμό τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους στον σύντροφό τους.
3. Να βάζουν όρια στον εαυτό τους και τους άλλους , αλλά και να αποδέχονται τα όρια του άλλου.
4. Να αναγνωρίζουν, να αποδέχονται, να εκτιμούν και να αξιοποιούν την διαφορετικότητα του/της συντρόφου τους. Η προσδοκία για απόλυτη ταύτιση αναγκών, επιθυμιών και ενδιαφερόντων και συμπεριφορών σε ένα ζευγάρι είναι καταστροφική για την εξέλιξη της σχέσης.
5. Να μοιράζονται ευθύνες αλλά και να συνεργάζονται για ένα κοινό σκοπό.
6. Να γνωρίσουν και να αντιμετωπίσουν την ιστορία τους: Όλα όσα τους έχουν διαμορφώσει ως άτομα και έχουν καθορίσει τις απόψεις και τον τρόπο που κάνουν σχέσεις. Όχι μόνο τις προσωπικές εμπειρίες(π.χ προηγούμενες σχέσεις),αλλά κυρίως την ιστορία, την κουλτούρα, τις αξίες και τα πρότυπα επικοινωνίας και σχέσεων του οικογενειακού περιβάλλοντος μέσα στα οποία έχουν μεγαλώσει. Γιατί όταν ένας άνδρας και μια γυναίκα συνδέονται πιο στενά, φέρνουν – ασυνείδητα- στη συζυγική κλίνη όνειρα και εφιάλτες, τραύματα και θαύματα, πρότυπα και φόβους όχι μόνο από την ατομική τους πορεία αλλά και από την ιστορία ακόμα και την <προϊστορία> των προγόνων του. Αυτή η επι-γνώση βοηθά το άτομο να ανεξαρτητοποιηθεί ουσιαστικά και να διαφοροποιηθεί ψυχολογικά από την οικογένεια προέλευσης και κατά συνέπεια να μην αναπαράγει ασυνείδητα ρόλους και δυσλειτουργικά πρότυπα συμπεριφοράς και επικοινωνίας.
Δυστυχώς τα περισσότερα ζευγάρια όταν παντρεύονται μοιάζουν σαν να είναι ηθοποιοί σε ένα δράμα, που έχει γραφτεί πριν από αυτούς, για αυτούς. Και στην καλύτερη περίπτωση νιώθουν ότι το μόνο που μπορούν να αλλάξουν είναι ο συμπρωταγωνιστής τους. Στην πραγματικότητα οι κρίσεις μια σχέσης είναι πάντα μια ευκαιρία να ξαναγραφτεί το σενάριο από τους ίδιους ηθοποιούς.
Κάθε κρίση δημιουργεί ρωγμές και <ανοίγματα> που μπορεί να ρίξουν νέο φώς , να ανοίξουν νέους δρόμους και να οδηγήσουν σε ανακατατάξεις των σχέσεων και των ρόλων.
Κάθε κρίση είναι πρόκληση για αναστοχασμό και επανεκτίμηση, για καλύτερη γνωριμία με τον εαυτό μας και ευκαιρία για αναγνώριση και συνειδητοποίηση των προτύπων επικοινωνίας και συμπεριφοράς που πρέπει να αλλάξουν ή να βελτιωθούν.
Κάθε κρίση είναι ευκαιρία να εκτιμήσουμε αυτό που είμαστε και να ονειρευτούμε αυτό που αξίζουμε.
Το άρθρο είναι της Ευτυχίας Παπατζανάκη (κοινωνική λειτουργός)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου