Ένας εσωτερικός εγκλωβισμός στη κοινωνική αναισθησία
Το 2014 κυκλοφόρησε στα ελληνικά το βιβλίο του Jonathan Crary – καθηγητή σύγχρονης τέχνης στο πανεπιστήμιο του Columbia – με τίτλο, 24/7: ο ύστερος καπιταλισμός και το τέλος του ύπνου. Με τη συγκεκριμένη έκδοση ο Crary προσπαθεί να προσεγγίσει τον τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος βρίσκεται συνεχώς online, στα social media, στις αγορές, στην ενημέρωση, στην ψυχαγωγία κλπ. Αυτός ο τρόπος ζωής δεν περιορίζεται στις «εργάσιμες ώρες», αλλά παρεμβαίνει και κατά τη διάρκεια της ανάπαυσης και του ύπνου. Ο συγγραφέας αναφέρεται σε μελέτες, οι οποίες καταδεικνύουν, πως ένα μεγάλο μέρος των χειριστών του διαδικτύου ξυπνάνε κατά τη διάρκεια της νύχτας για να ελέγξουν για τυχόν ενημερώσεις ή μηνύματα στο τηλέφωνο τους, στο tablet τους ή στον ηλεκτρονικό τους υπολογιστή.
Πέρα όμως από το αυστηρώς προσωπικό επίπεδο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι προεκτάσεις αυτών των νέων ρυθμών ζωής σε επίπεδο της κοινωνικοπολιτικής και οικονομικής δημιουργίας. Για παράδειγμα, ο χρόνος 24/7 έχει εισέλθει με δυναμικό τρόπο σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δημιουργίας, καθώς ο άνθρωπος πλέον μπορεί να ψωνίζει, να καταναλώνει, να βρίσκεται γενικότερα στο διαδίκτυο, οποιαδήποτε ώρα και μέρα, και κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Πλέον, οι καιρικές συνθήκες δεν αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για τη κατανάλωση, καθώς τα διαδικτυακά «ψώνια» έχουν εισέλθει με έναν νέο δυναμικό τρόπο στη ζωή μας. Ίσως σε λίγα χρόνια, η πραγματική οικονομία, οι βιτρίνες, το πεζοδρόμιο, να έχουν αντικατασταθεί από εκατοντάδες χιλιάδες e-shop τα οποία θα ικανοποιούν κάθε καταναλωτική ανάγκη.
Αυτή η μετάβαση από τον βιολογικό χρόνο, στον διαδικτυακό, προκαλεί ήδη αλυσιδωτές μεταλλάξεις στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος το περιβάλλον γύρω του. Άλλωστε ο διαδικτυακός χρόνος αποτελεί προϊόν των τεχνολογικών και επιστημονικών εξελίξεων, και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι η επιστήμη πρόσφερε και προσφέρει πολλά στη ζωή του ανθρώπου, πράγμα που σημαίνει πως του είναι χρήσιμη και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτή. Από την άλλη πλευρά, όπως θα έλεγε και ένας από τους πατέρες της Κυβερνητικής, ο Norber Wiener, «η επιστήμη παραδίδει τα επιτεύγματα της σε έναν κόσμο με βεβαρημένο ποινικό μητρώο». Μέρος αυτών των επιτευγμάτων είναι και το διαδίκτυο, το οποίο μπορεί να μην προκαλεί τον τρόμο που προκαλούσε το ενδεχόμενο του «πυρηνικού ολέθρου», που εξανάγκασε τον πλανήτη να διαιρεθεί σε δύο μπλόκ για μισό αιώνα περίπου, δεν παύει όμως να αποτελεί ένα ιδιαίτερης χρησιμότητας εργαλείο για όσους θέλουν να το εκμεταλλευτούν προς άλλες κατευθύνσεις.
Εξέλιξη λοιπόν με κάθε κόστος. Εξέλιξη που συμβάλει στη δημιουργία ενός ιδιαίτερου τύπου ανθρώπου. Αυτού που ο Γεώργιος Καρατσώλης ονόμασε «άνθρωπο – μυρμήγκι», ο άνθρωπος που συσσωρεύει υλικά αγαθά, σε μια αποθέωση πράγματι του πνεύματος της χρησιμοθυρίας και του ωφελιμισμού, του κλίματος της ανταγωνιστικότητας, που κάθε άλλο παρά επιτρέπει την καλλιέργεια ηθικών και ευγενών αισθημάτων στον άνθρωπο. Ακόμη περισσότερο, αυτή η αφθονία πληροφοριών, δεδομένων, υλικών αγαθών, οδηγεί τον άνθρωπο σε ένα ρηχό, εξωτερικό τρόπο ζωής, που αποκόπτει τις δυνατότητες να επιστρέφει στον εαυτό του, να αναλογίζεται τον σκοπό και το νόημα της ύπαρξης του, καθιστώντας τον ηθικά «αναίσθητο».
Συνοψίζοντας, στην εποχή της αφθονίας της πληροφορίας, ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται πιο κοινωνικά απομονωμένος, όσο ποτέ άλλοτε. Ζεί σε παράλληλους κόσμους, φαντάζεται τον εαυτό του κάπως διαφορετικό από αυτό που πραγματικά είναι, πλάθει με τη φαντασία του – και με τα social media – μια εικόνα που δεν έχει καμία σχέση με τη πραγματικότητα. Σταδιακά επιτυγχάνεται μια μετάβαση από τον λόγο στον μύθο. Ένας εσωτερικός εγκλωβισμός στη κοινωνική αναισθησία. Η φιλία, η αλληλεγγύη, ο αλτρουϊσμός, η ευγένεια, ο σεβασμός της αξιοπρέπειας και της ελευθερίας του άλλου, η απλή έστω διάθεση έντιμης συνεργασίας σιγά σιγά χάνονται. Όλα αυτά χάνονται, εκλείπουν, ή αποτελούν απλές αναζητήσεις στο Google.
πηγή
Πέρα όμως από το αυστηρώς προσωπικό επίπεδο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι προεκτάσεις αυτών των νέων ρυθμών ζωής σε επίπεδο της κοινωνικοπολιτικής και οικονομικής δημιουργίας. Για παράδειγμα, ο χρόνος 24/7 έχει εισέλθει με δυναμικό τρόπο σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δημιουργίας, καθώς ο άνθρωπος πλέον μπορεί να ψωνίζει, να καταναλώνει, να βρίσκεται γενικότερα στο διαδίκτυο, οποιαδήποτε ώρα και μέρα, και κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Πλέον, οι καιρικές συνθήκες δεν αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για τη κατανάλωση, καθώς τα διαδικτυακά «ψώνια» έχουν εισέλθει με έναν νέο δυναμικό τρόπο στη ζωή μας. Ίσως σε λίγα χρόνια, η πραγματική οικονομία, οι βιτρίνες, το πεζοδρόμιο, να έχουν αντικατασταθεί από εκατοντάδες χιλιάδες e-shop τα οποία θα ικανοποιούν κάθε καταναλωτική ανάγκη.
Αυτή η μετάβαση από τον βιολογικό χρόνο, στον διαδικτυακό, προκαλεί ήδη αλυσιδωτές μεταλλάξεις στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος το περιβάλλον γύρω του. Άλλωστε ο διαδικτυακός χρόνος αποτελεί προϊόν των τεχνολογικών και επιστημονικών εξελίξεων, και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι η επιστήμη πρόσφερε και προσφέρει πολλά στη ζωή του ανθρώπου, πράγμα που σημαίνει πως του είναι χρήσιμη και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτή. Από την άλλη πλευρά, όπως θα έλεγε και ένας από τους πατέρες της Κυβερνητικής, ο Norber Wiener, «η επιστήμη παραδίδει τα επιτεύγματα της σε έναν κόσμο με βεβαρημένο ποινικό μητρώο». Μέρος αυτών των επιτευγμάτων είναι και το διαδίκτυο, το οποίο μπορεί να μην προκαλεί τον τρόμο που προκαλούσε το ενδεχόμενο του «πυρηνικού ολέθρου», που εξανάγκασε τον πλανήτη να διαιρεθεί σε δύο μπλόκ για μισό αιώνα περίπου, δεν παύει όμως να αποτελεί ένα ιδιαίτερης χρησιμότητας εργαλείο για όσους θέλουν να το εκμεταλλευτούν προς άλλες κατευθύνσεις.
Εξέλιξη λοιπόν με κάθε κόστος. Εξέλιξη που συμβάλει στη δημιουργία ενός ιδιαίτερου τύπου ανθρώπου. Αυτού που ο Γεώργιος Καρατσώλης ονόμασε «άνθρωπο – μυρμήγκι», ο άνθρωπος που συσσωρεύει υλικά αγαθά, σε μια αποθέωση πράγματι του πνεύματος της χρησιμοθυρίας και του ωφελιμισμού, του κλίματος της ανταγωνιστικότητας, που κάθε άλλο παρά επιτρέπει την καλλιέργεια ηθικών και ευγενών αισθημάτων στον άνθρωπο. Ακόμη περισσότερο, αυτή η αφθονία πληροφοριών, δεδομένων, υλικών αγαθών, οδηγεί τον άνθρωπο σε ένα ρηχό, εξωτερικό τρόπο ζωής, που αποκόπτει τις δυνατότητες να επιστρέφει στον εαυτό του, να αναλογίζεται τον σκοπό και το νόημα της ύπαρξης του, καθιστώντας τον ηθικά «αναίσθητο».
Συνοψίζοντας, στην εποχή της αφθονίας της πληροφορίας, ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται πιο κοινωνικά απομονωμένος, όσο ποτέ άλλοτε. Ζεί σε παράλληλους κόσμους, φαντάζεται τον εαυτό του κάπως διαφορετικό από αυτό που πραγματικά είναι, πλάθει με τη φαντασία του – και με τα social media – μια εικόνα που δεν έχει καμία σχέση με τη πραγματικότητα. Σταδιακά επιτυγχάνεται μια μετάβαση από τον λόγο στον μύθο. Ένας εσωτερικός εγκλωβισμός στη κοινωνική αναισθησία. Η φιλία, η αλληλεγγύη, ο αλτρουϊσμός, η ευγένεια, ο σεβασμός της αξιοπρέπειας και της ελευθερίας του άλλου, η απλή έστω διάθεση έντιμης συνεργασίας σιγά σιγά χάνονται. Όλα αυτά χάνονται, εκλείπουν, ή αποτελούν απλές αναζητήσεις στο Google.
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου