ΤΟ ΛΕΥΚΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ

Πριν μερικούς μήνες, σε μια φιλική, ανεπίσημη συνάντηση με μέλη του Κογκρέσου, μου ζητήθηκε να πω τη γνώμη μου για τη σημερινή κατάσταση. Πως δηλαδή ένας καθηγητής φιλοσοφίας βλέπει τη σύγχρονη κρίση αξιών στη δημόσια αλλά και στην ιδιωτική ζωή.

Αφού μίλησα για κάποια ώρα, στο τέλος τους περιέγραψα μια άσκηση που χρησιμοποιώ στα μαθήματα με τους φοιτητές μου, που θα μπορούσα να την ονομάσω mirroring (καθρέφτισμα).

Στη συγκεκριμένη άσκηση, δύο άνθρωποι που έχουν εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για ένα σημαντικό θέμα, συζητούν μεταξύ τους για το θέμα αυτό, κάτω από τον εξής αυστηρό κανόνα: καθένας τους μπορεί να εκφράσει την άποψή του, μόνο αφού έχει ακούσει και στη συνέχεια πιστά συνοψίσει αυτά που ο συνομιλητής του μόλις έχει πει.

Χρησιμοποιώ αυτή την άσκηση όχι τόσο ως εργαλείο συμφιλίωσης μεταξύ δυο συνομιλητών, αλλά κυρίως ως μέσο μελέτης και κατανόησης του τι στ’ αλήθεια σημαίνει ένας άνθρωπος να ακούει έναν άλλον άνθρωπο. Το αποτέλεσμα είναι τόσο εκπληκτικό, που συχνά μου φέρνει δάκρυα στα μάτια…

Το πιο σημαντικό όμως είναι πως αυτή η άσκηση μας διδάσκει κάτι που έχουμε απελπιστικά ανάγκη στη δημόσια αλλά και στην ιδιωτική μας ζωή.

Κάθε φορά που κάνουμε τη συγκεκριμένη άσκηση, οι δυο συμμετέχοντες φεύγουν με τη βαθιά συνειδητοποίηση ότι έχουν διαφωνήσει με μια άποψη που είχε ένα αληθινά ζωντανό ανθρώπινο ον.

Διαφώνησαν ωστόσο με την άποψη του άλλου και όχι με την ανθρώπινη υπόστασή του, φτάνοντας μάλιστα στο σημείο, μετά τη ζωηρή ανταλλαγή που είχαν, να φεύγουν αγκαλιασμένοι, χωρίς κατ’ ανάγκη κανείς από τους δυο να άλλαξε άποψη για το θέμα της συζήτησής τους!

Επιπλέον, αν και δεν άλλαξαν γνώμη, ένιωσαν κάποια στιγμή την ανάγκη να πάρουν μια απόσταση από την άποψή τους που με φανατισμό υποστήριζαν, προκειμένου να συνοψίσουν τι ο άλλος είπε.

Αυτό, με τη σειρά του, τους βοήθησε να σκεφτούν πιο καθαρά και βαθύτερα τη δική τους άποψη. Έτσι, η άσκηση αυτή είναι επίσης ένας τρόπος μελέτης όσον αφορά πως κανείς σκέφτεται, και πως μπορεί να σκεφτεί μαζί με ένα άλλο ανθρώπινο ον.

Και όχι μόνο… Η ίδια η δημοκρατία μας εξαρτάται από τα διδάγματα που αυτή η άσκηση μπορεί να δώσει. Θα μπορούσε μάλιστα κανείς να πει, ότι η ζωή στον πλανήτη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το να μάθουμε πραγματικά να ακούμε τους άλλους.

Το να ακούω πραγματικά τον άλλον, απαιτεί κάτι πολύ περισσότερο από το να περιμένω τη σειρά μου να μιλήσω και να διατυπώσω τη γνώμη μου ή να επιτεθώ στον απέναντί μου. Σημαίνει να κάνω χώρο μέσα μου στο άλλο πρόσωπο και να εισπράξω τη σκέψη του.

Δεν σημαίνει να συμφωνήσω αναγκαστικά μαζί του, δεν είναι αυτό το ουσιώδες. Το σημαντικό είναι να κάνω χώρο στο νου μου για την άποψη του άλλου, και αυτό απαιτεί να πάρω μια απόσταση, να ξεκολλήσω για μια στιγμή από τη δική μου σκέψη.

Το αποτέλεσμα είναι μια νέα σχέση ανάμεσα σε δυο ανθρώπους, κάτι πολύ πιο σημαντικό και σπουδαίο από τη νίκη ή την ήττα σε μια λογομαχία. Σε μια τέτοια εξέλιξη, κανείς ανακαλύπτει ότι μπορεί να σεβαστεί, ίσως ακόμη και να νιώσει αγάπη για ένα άλλο πρόσωπο, το οποίο έχει απόψεις διαμετρικά αντίθετες από τις δικές του!

Όταν τελείωσα την περιγραφή και την ερμηνεία του σκοπού αυτής της άσκησης στα μέλη του Κογκρέσου, τους ρώτησα (μη έχοντας βέβαια καμία αμφιβολία για την απάντησή τους):

«Φαντάζομαι, πως όταν συζητάτε μεταξύ σας, προσπαθώντας να πάρετε αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, κάνετε μια προσπάθεια να ακούσετε και να σκαφτείτε μαζί κάπως έτσι;»

Με κοίταξαν σαν να έβλεπαν έναν τρελό. «Ποτέ!» απάντησαν κοφτά. «Θα το θέλαμε πολύ, και σε ορισμένες περιπτώσεις, σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες μας, το κάνουμε, αλλά δημόσια το σύστημα (τηλεόραση, μέσα ενημέρωσης) σχεδόν επιβάλει να μιλούμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο, ως πολιτικά πρόσωπα».

Σε κάποια μεσαιωνικά χριστιανικά χειρόγραφα, απεικονίζονται δυο άνθρωποι να κάθονται αντικριστά και να συνομιλούν. Πάνω από τα κεφάλια τους φαίνεται να φτερουγίζει ένα άσπρο περιστέρι, το κλασικό σύμβολο του Αγίου Πνεύματος. Στις απεικονίσεις αυτές, το Πνεύμα (δηλαδή η ενέργεια της ανώτερης συμφιλιωτικής δύναμης) κατέρχεται στην καρδιά και στο νου των δυο ανθρώπων που συζητούν και ακούν ο ένας τον άλλον.

Όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από πίστη και δόγμα, χρειαζόμαστε αυτό το λευκό περιστέρι να κατέβει στην κοινή μας ζωή, ανεξάρτητα από το τι ονομασία του δίνουμε – αγάπη, αλήθεια, δικαιοσύνη, ειρήνη.

Και μπορεί να αρχίσει να μπαίνει στη ζωή μας μέσα από την απλή ανθρώπινη πράξη, να ακούμε ο ένας τον άλλον. Πραγματικά, είναι εφικτό!

Σημείωση: Το άρθρο είναι του Jacob Needleman καθηγητή φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Σαν Φραντσίσκο και δημοσιεύθηκε στο περιοδικό αβατον