Τετάρτη 18 Ιανουαρίου 2012

ΠΩΣ Ο ΦΟΒΟΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΒΟΥΛΗΣΗ ΜΑΣ

Μια μικρή, έστω, παρατήρηση των αντιδράσεων, σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών μας θα μας δείξει πόσο βαθιά καθοριζόμαστε από το παρελθόν μας, από τις εμπειρίες της μέχρι τώρα ζωής μας και τον τρόπο που μεγαλώσαμε. Σε αυτή την «ταινία» του παρελθόντος υπάρχουν καταγραμμένα πολλά συναισθήματα και εμπειρίες. Ένα από αυτά είναι και ο φόβος.

Όλοι έχουμε φοβηθεί  κάποια στιγμή για κάτι. Βέβαια ο φόβος δεν είναι το μόνο στοιχείο που καθορίζει τη ζωή μας σήμερα και την όποια «ελεύθερη βούλησή μας». Βάζω τις λέξεις σε εισαγωγικά γιατί έτσι κι αλλιώς δεν είναι δα και η βούλησή μας τόσο ελεύθερη όσο θέλουμε να πιστεύουμε, αφού καθορίζεται από όλα αυτά που βιώσαμε, από στιγμές που μας πόνεσαν και από άλλες που μας χαροποίησαν, αλλά και από αξίες που κυριαρχούσαν στο περιβάλλον που γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε. Ακόμα κι αν νομίζουμε ότι αποφασίζουμε και δρούμε ελεύθερα, στην πραγματικότητα μόνο αυτό δεν κάνουμε!

Ένας άλλος λόγος γι’αυτή την ανελευθερία είναι το γεγονός ότι όσο κι αν θεωρούμε τους εαυτού μας ως «άτομα», ως όντα με ένα ενιαίο σύστημα, στην ουσία δεν είμαστε! Στον ψυχικό μας κόσμο κυριαρχεί η αντίφαση, η σύγκρουση, το «ναι» και το «όχι», θραύσματα από επιθυμίες, όνειρα και φόβους που αναδύονται από διάφορες περιοχές της ψυχικής ενδοχώρας.

Βέβαια, όταν έχουμε την τάδε επιθυμία ή τη δείνα σκέψη, συνήθως λέμε «εγώ πεθύμησα» ή «εγώ σκέφτηκα», θεωρώντας ότι ένα αδιάσπαστο κέντρο επιθυμεί, σκέφτεται και αποφασίζει. Είναι όμως έτσι; Για ρίξτε μια πιο προσεκτική ματιά προς τα μέσα!

Ας ρίξουμε τώρα μια ματιά στο φόβο. Θα έλεγα ότι υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες φόβου. Και δεν εννοώ ως προς το αντικείμενο, δηλαδή τι φοβάμαι, αλλά ως προς την πηγή του φόβου, Δύο δηλαδή κατηγορίες ανάλογα με το από ποια περιοχή μέσα μου ξεπηδάει ο φόβος. Ας το εξηγήσουμε…

Η πρώτη κατηγορία φόβου είναι στενά συνυφασμένη με το ένστικτο της επιβίωσης, Είναι πιο ενστικτώδης, αντανακλαστική, κι ως εκ τούτου ένας σημαντικός  προστατευτικός μηχανισμός  απέναντι σε διάφορους, φυσικούς κυρίως κινδύνους. Υποθέτω ότι δεν χρειάζονται ιδιαίτερα παραδείγματα γι’αυτό, θα παραθέσω όμως μερικά. Ο ενστικτώδης φόβος με προστατεύει από τη φωτιά, τις πλημμύρες, τα επικίνδυνα ζώα, τον κεραυνό, το κρύο, από το να πάθω ηλεκτροπληξία αν αγγίξω γυμνά καλώδια κλπ. Είναι ο φόβος που απέναντι σε ένα φυσικό κίνδυνο με κάνει να πετάγομαι και να τραβιέμαι μακριά, να κρύβομαι ή να τρέχω να σωθώ.

Υπάρχει όμως και η δεύτερη κατηγορία φόβου που μ’αυτήν θα ασχοληθούμε περισσότερο εδώ. Είναι ένας φόβος που φωλιάζει βαθιά μέσα στην ψυχή μας και που αρχική του δημιουργία και θέση είχε έναν αυτοπροστατευτικό χαρακτήρα απέναντι στον ψυχικό πόνο και στο συναισθηματικό τραυματισμό. Μόνο που ετούτος εδώ ο φόβος, που κάποτε ενδεχόμενα να με προστάτεψε, σήμερα είναι εν πολλοίς φαντασιωσικός και με καθιστά δυσλειτουργικό στην καθημερινότητά μου, στη σχέση με τον εαυτό μου και τους άλλους. Στηρίζεται πάνω σε κενά και αδυναμίες της προσωπικότητάς μου, και από εκεί αντλεί ενέργεια και καύσιμα.

Το φόβο αυτό τον τροφοδοτούν η ανασφάλεια, η μειωμένη ίσως αυτοπεποίθηση, η άγνοια, το αίσθημα προσωπικής ανεπάρκειας, η μοναξιά, οι ανυπόστατες συγκρίσεις και ανταγωνισμοί, η ανάγκη αποδοχής και αναγνώρισης από τους άλλους, οι καλά εντυπωμένες μνήμες παλιότερων ψυχολογικών τραυμάτων, οι φανταστικές ταυτίσεις με πρόσωπα και καταστάσεις, τα διάφορα σενάρια και υποθέσεις που κάνω στο κεφάλι μου για το ποιος είμαι και ποια είναι η θέση μου στον κόσμο κλπ.

Ας λάβουμε υπόψη μας ότι πολλά από τα πιο πάνω δεν τα συνειδητοποιούμε καν, κινούνται δε σε ένα ασυνείδητο επίπεδο καθορίζοντας αναπόφευκτα τις επιλογές και αποφάσεις μας. Κυρίως καθορίζουν την «ελεύθερη βούλησή μας» ! Η φράση, στο σημείο αυτό, μοιάζει με ανέκδοτο, έτσι δεν είναι;

Που είναι η ελευθερία, τη στιγμή που είμαστε χειροπόδαρα δεμένοι σε τόσα παρελθοντολογικά στοιχεία; Που είναι η βούληση, τη στιγμή που είμαστε ένα σωρό εσωτερικά κομμάτια που το καθένα ξεχωριστά διεκδικεί τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο δράμα της ζωής μας λέγοντας «εγώ..», χωρίς να υπάρχει ένα Εσωτερικό Κέντρο απ’όπου να εκπορεύονται όλες οι επιθυμίες και αποφάσεις;

Επιπλέον, φοβάμαι υπό αυτή την έννοια, θα πει δεν ζω, δεν αντέχω στο Μυστήριο και στην Ομορφιά της Ζωής, δεν επικοινωνώ ουσιαστικά! Η σκέψη, η μνήμη και η φαντασία μου συμμαχούν εναντίον της αυθεντικής εμπειρίας της ζωή μου. Σκέφτομαι: «να δράσω έτσι ή αλλιώς; Θα εκπληρωθούν οι προσδοκίες μου ή ρισκάρω στο να πονέσω όπως τότε παλιά;»

Το μυαλό μου προτρέχει –αρχίζω και συγκρίνω, επικρίνω, φτιάχνω ολόκληρα σενάρια με τη φαντασία μου για τα τι και τα πως- και συνηγορεί με τη μνήμη που λέει: «Μα σε παρόμοιες συνθήκες στην τάδε κατάσταση είχα πονέσει, δεν είχα αισθανθεί όμορφα. Τότε χρειάστηκε να παλέψω αρκετά και τα όνειρά μου δεν έγιναν πραγματικότητα όπως τα είχα σχεδιάσει».

Οπότε, η τελική συχνά συμβουλή απ’το μυαλό μου είναι ίσως να αποφεύγω να δράσω, παρόλο που η καρδιά μου πεταρίζει παιχνιδιάρικα σπρώχνοντας με να πειραματιστώ, να δοκιμάσω να ζήσω.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου